تدوین سند راهبردی پدافند اقتصادی چه مسیری را طی کرده است؟

در مرحلۀ اول تدوین سند ما تمامی بیانات مقام معظم رهبری و حضرت امام را در حوزۀ اقتصادی بررسی کردیم و مبتنی بر بخش تهدیدشناسی و موضوعات مقاوم‌سازی اقتصاد با کلید واژه‌های اصلی جست‌وجو کردیم و راهبردهای حوزۀ اقتصاد مقاومتی را استخراج کردیم. در مرحلۀ بعدی پروژهایی به نام پروژۀ تهدید‌شناسی را انجام دادیم و تمام موسسات مربوط به امریکا که مرتبط با تهدیدات اقتصادی، جنگ اقتصادی و تحریم اقتصادی است را شناسایی کردیم و هر نوع تحلیل و بررسی که دربارۀ ایران داشته‌اند را استخراج کردیم تا از یک‌طرف تهدیدات دشمن بر اقتصاد کشورمان را بدانیم و از طرف دیگر بدانیم که رهبران و مقامات کشور خودمان در این حوزه‌ها چه مطالبی را مدنظر دارند. در مرحلۀ بعدی ما اسناد بالا دستی مثل سند چشم‌انداز و سند پدافند اقتصادی و سایر اسنادی که در حوزۀ مسائل اقتصادی وجود دارد را استخراج کردیم. مجموع این تحلیل‌ها و دستاوردها را در یک محتوای مشخصی بررسی اولیه را انجام دادیم و نهایتا تهدیدات، فرصتها، نقاط ضعف و قوت ونیز راهبردهای حوزه‌های سیزده گانۀ اقتصاد را مشخص کردیم و نهایتا پیش‌نویس اولیه‌ای را آماده کردیم و در جمع هم‌اندیشی به معرض نقد و بررسی قرار دادیم و همۀ حضار در این سیزده هم‌اندیشی در بخش مربوط به خودشان نظرات خود را اعمال کردند در آخر چارچوبی در تدوین سند مشخص شد که مبتنی بر اسنادی است که در سازمان پدافند غیرعامل تهیه می‌شود و با مبنا قرار‌دادن این چارچوب تعاریف و اصطلاحات مربوط به بخش‌های اقتصادی کشور با رویکرد پدافندی و مقاوم‌سازی اقتصاد مثل تاب‌آوری اقتصادی، جنگ اقتصادی، پدافند اقتصادی و تأمین نیازهای اساسی و تمامی کلیدهایی که در تدوین سند استفاده شده بود را در این سیزده حوزه استخراج و به سند اضافه کردیم و در مرحلۀ اعتبار بخشی به سند، سند را به مدیران دستگاه‌ها، اساتید دانشگاه و صاحب‌نظران در حوزۀ سند ارسال کردیم تا در فرصتی بیست روزه بعد از مطالعۀ سند در جلسۀ هم‌اندیشی نقاط ضعف و قوت و همچنین نظرات خوشان را پیرامون سند عنوان کنند. 

اعتقاد داریم در حوزۀ مقاوم‌سازی اقتصادی و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی این سند بسیار متقن است و قابلیت اجرایی و عملیاتی‌شدن در دستگاه‌های اجرایی را دارد.

الآن هم در حال جمع‌بندی نقطه نظرات دوستان هستیم. البته در کنار این هم‌اندیشی کمیته‌های سیزده گانه را شکل دادیم و افراد متخصص در این حوزه‌ها موظف شدند دیدگاه‌هایشان را به طور مکتوب عنوان کنند تا انشاالله در این سند راهبردی پدافند اقتصادی اعمال کنیم. در واقع ما سعی کردیم در یک فرایند منطقی تدوین سند راهبردی پدافند اقتصادی انجام شود تا انشاالله بتوانیم بعد از تصویب این سند را در دستگاه‌ها به اجرا بگذاریم.

به نظر شما این سند راهبردی تا چه حد قابلیت اجرایی و عملیاتی‌شدن دارد؟

این سند، سند بسیار محکم و متقنی است و ما باید بلافاصله برنامۀ عملیاتی این سند را که باید مختص دستگاه‌های اجرایی باشد را آماده کنیم و به تفکیک حوزه‌ها و بخش‌های مختلف در دستگاه‌های مختلف اجرایی کنیم. اعتقاد داریم در حوزۀ مقاوم‌سازی اقتصادی و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی این سند بسیار متقن است و قابلیت اجرایی و عملیاتی‌شدن در دستگاه‌های اجرایی را دارد. البته ما باید چک لیست‌های عملیاتی و شاخص‌های عملیاتی را آماده کنیم و در اختیار دستگاه‌ها قرار دهیم. همان‌طورکه می‌دانید کار سازمان پدافند غیرعامل چون یک سازمان راهبردی است تدوین سندهای راهبردی کشور است پس ما باید این سند را به دستگاه‌ها ابلاغ کنیم تا آن‌ها خودشان موارد اجرایی را پیشنهاد بدهند تا بر مبنای همین در کیمته‌های پدافندی کار را پیش ببرند البته ما حاضریم در این حوزه نیز کمک کنیم تا این برنامۀ عملیاتی نوشته شود و شاخص‌های عملیاتی مشخص شود و در ادامه به مرحلۀ اجرا برسد.

آیا اقدامی هم برای عملیاتی‌شدن و اجرایی‌شدن این سند انجام داده‌اید؟

بله؛ یکی از بیانات مقام معظم رهبری گفتمان‌سازی و ترویج حوزۀ فرهنگ مقاومت و اقتصاد مقاومتی است که ما با هم‌اندیشی‌ها و همایش‌هایی که برگزار کردیم در جهت توسعه و گسترش‌دادن این سند در بین مسئولان اقتصادی و صاحبنظران اقتصادی سعی کردیم گفتمان اقتصاد مقاومتی را جا بیاندازیم. منتهی برای اجرایی شدن، این دستگاه‌های اجرایی هستند که باید برنامۀ عملیاتی خودشان را در چارچوب این سند جلو ببرند. این سند می‌تواند مکمل برنامه‌های اقتصادی شورای اقتصاد کشور و سایر برنامه‌های کشور باشد و در برنامۀ ششم توسعه هم استفاده شود.

رابطۀ قرارگاه پدافند اقتصادی با سایر نهادهای اقتصادی چطور باید باشد؟

کار قرارگاه پدافند اقتصادی رصد و پایش تهدیدات و آسیب‌های کلان اقصادی است. در واقع ما تهدیدات دشمن را رصد و پایش می‌کنیم و به اطلاع مسئولان کشور می‌رسانیم. در واقع مسئولیت ما اطلاع رسانی پیش از موعد خطرات و تهدیدات دشمن است. چون مسئولان کشور درگیر مسائل جاری هستند لذا باید قرارگاهی باشد تا دشمن را به طور مستمر رصد کند.

باید این سند را به دستگاه‌ها ابلاغ کنیم تا آن‌ها خودشان موارد اجرایی را پیشنهاد بدهند تا بر مبنای همین در کیمته‌های پدافندی کار را پیش ببرند.

بخش دیگر مربوط به اقدامات عملیاتی و کنترلی است؛ مثلاً در حوزۀ ذخیره‌سازی کالاهای اساسی ما باید با دولت برای اطمینان از کافی بودن ذخایر هماهنگی کنیم. در حکم مقام معظم رهبری به سردار جلالی این نکته تأکید شده است که ایشان باید با روحیۀ جهادی و بسیجی مصونیت کشور و آمادگی دفاعی کشور در مقابل دشمن را به مقام معظم رهبری اطمینان بدهند؛ که این مسئولیت بسیار بزرگی برای سازمان پدافند غیرعامل است. لذا ما باید در قرارگاه اقتصادی در موضوع تهدیدات و آسیب‌های کلان و آمادگی کشور در مقابل تهدیدات اقتصادی به رهبری اطمینان بدهیم. بر همین اساس ما باید ارتباط مستمری با دولت داشته باشیم و در ستاد اقتصاد مقاومتی عضو شویم و گزارش‌های مناسبی را ارائه دهیم.

با بخش خصوصی با چه مکانیسمی تعامل خواهید داشت؟

همانطور که مشخص است در بخش خصوصی هزینه و فایده و کسب منفعت مدنظر قرار دارد و موضوع اقتصادی کشور را از دید رقابت نگاه می‌کنند نه از نگاه تهدیدزا. پس ما باید در مرحلۀ اول آموزش و توجیه بخش خصوصی را در اولویت قرار دهیم تا فعالین این بخش با خطرات احتمالی که ممکن است اقتصاد کشور درگیر آن‌ها شود را بشناسند.

در مرحلۀ بعد با قوانین و مقرراتی که با پیشنهاد ما تصویب می‌شود بخش خصوصی و دولتی ملزم به انجام بعضی کارها می‌شوند. مثلا؛ در حوزۀ مفاسد اقتصادی و احتکار ما باید قوانین بسیار بازدارنده‌ای را اعمال کنیم تا بخش خصوصی فکر انجام این کارها را هم نکند.

همۀ سند بر پایۀ اقتصاد مقاومتی است، یعنی اساس سند اقتصاد مقاومتی و مقاومت اقتصادی است و تمامی مولفه‌های اقتصاد مقاومتی در این سند پیش‌بینی شده است.

دربارۀ شرکت‌های دانش‌بنیان که یکی از مولفه‌های اقتصاد مقاومتی است قرارگاه پدافند اقتصادی باید بتواند از این شرکت‌ها حمایت کند تا با جهت دهی به این شرکت‌ها بتوانیم ضربه‌های دشمن را خنثی کنیم. چون شرکت‌های دانش‌بنیان عمدتاً خصوصی هستند لذا ما می‌توانیم هم اقدامات ایجابی و هم اقدامات سلبی انجام دهیم، البته ما دوست داریم بیشتر اقدامات ایجابی انجام دهیم و با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، قدرت مقابله و پایداری این شرکت‌ها را افزایش دهیم.

در این سند راهبردی تا چه حد بر اقتصاد مقاومتی تأکید شده است؟

می‌توان گفت که همۀ سند بر پایۀ اقتصاد مقاومتی است، یعنی اساس سند اقتصاد مقاومتی و مقاومت اقتصادی است و تمامی مولفه‌های اقتصاد مقاومتی در این سند پیش‌بینی شده است و برای بند به بند این سند نقاط قوت و ضعف و تهدیدات و فرصتها و همچنین راهبردهای مبتنی بر اقتصاد مقاومتی را پیشبینی کرده‌ایم.

ایدۀ بنیادین سند چه بوده است؟

وقتی ما تهدیدات و جنگ اقتصادی دشمن را می‌بینیم به این نتیجه می‌رسیم که باید در مقابل این جنگ اقتصادی دفاعی همه جانبه داشته باشیم. برای این دفاع ما باید ابعاد مختلف اقتصاد را بسنجیم و واکاوی کنیم تا نقاط ضربه‌پذیرمان را بشناسیم و با تبدیل آن‌ها به سند، کشور بتواند براساس این سند در مقابل جنگ اقتصادی دشمن بایستد.

سند تا چه حد پویایی و قابلیت انعطاف‌پذیری دارد؟

همانطور که می‌دانید، امروزه؛ وضعیت اقتصاد علیرغم داشتن پایه‌های ثابت و اساسی در حال تغییر و شناور است. لذا، ما این سند را هر دوسال یکبار بازنگری می‌کنیم و مسائل جدید و به روز را در این سند پیشبینی می‌کنیم تا بتوانیم بهتر و مناسب‌تر در مقابل جنگ اقتصادی دشمن دفاع کنیم. ▪

--------------------------

پدافند اقتصادی، ش 12، آبان ماه 1394، صص31-32